Һаха сарин 5 – келн-улсин бичлтин ѳдр

Һаха сарин 5 – келн-улсин бичлтин ѳдр

Һаха сарин 5-ла келн-улсин бичлтин ѳдр темдглгднә. Эн байрта өдр Зая-Пандитан нернлә залһлдата. Гүн номта лам болн ик медрлтә номт, шаҗна үүлдәч болн гегәрүлгч Оһтрһуйин Далай Зая-Пандита «Тодо үзг» үүдәсн ик чинртә йовдлла бичлтин байр темдглгднә.

Зая-Пандитан нериг олн әмтн амлҗ, ѳѳрд улсин номин, урн үгин делгрлтд күргсн ач-туснь темдглнә. Цецн ухата эн күүнә нилчәр ик кезәнә ѳѳрд (хальмг) улс эврә бичвртә болсмн.

Зая-Пандита 1599-гч җилд хуучн Зүн һар нутгт төрсмн.Хошуд яста күн.Зая-Пандитин өвк аавнь тер цагт дөрвн өөрдт нернь туурсн күн бәәҗ. Түүнә нернь Күңкә Заяч.Эн Күңкә Заячин олн көвүдәс ик көвүнь – Баавхн. Баавхн нәәмн көвүтә бәәҗ, тедн дундас Зая-Пандита – тавдгч көвүн бәәҗ. Энүнә йосн нернь – Зая-Пандита Оһтрһуйин Далай, төвдәр болхла, энүг Намкай Җамцо гиҗ нерәддг бәәсмн.

Арвн зурһата наснднь Байбагас Бат нойн би талан авсмн.Арвн долатадан «банди» хальмгаһар «манджи» гидг цол зүүсмн болн баахн көвүдтә Төвд орн-нутгур сурһульд йовсмн.Цааранднь Цанид гидг школд орсмн, тенд багшнр көвүнәннь билг үзнә.Ут тооднь Зая-Пандита Төвдт 22җил сурсмн. Төвд кел дасад, төвд тууҗ сәәнәр медҗ авсмн.

Шулун-шудрмг, билгтә көвүн бәәҗ. Зая-Пандита олн цол зүүсмн: «Рабджамба», «Гегән», «Богдо Хутугта», «Цэцэн-Цорджи». Санкт-Петербурск архивд болн һар бичврин фондт 3 бичг бәәнә. Санкт-Петербурск университетын номин дегтрин саӊгд алтар бичсн нег һар бичвр бәәнә.

Зая-Пандита шин бичг тогтаһад,тибетск,санскритск болн моңһл келнәс олн- зүсн учр-утхта дегтрмүдиг орчулсмн.

1648 җиләс авн хальмг улс бичгтә болсмн. Тод бичгән, тогтаҗ һарһчкад, Зая-Пандита эврәннь алфавитән делгрүлхин төлә, олн дегтрмүд төвдәс, моңһлас хальмгт бичҗ, хальмг келнд 177 дегтр орчулҗ, тенд «ном», «шастр», «зәрлг», болҗ келгднә. Эн орчулсн дегтрмүд дунд зәрмснь иим нертә: «Алтн герл», «Бодь мөр», «Зуңквин тууҗ», «Мәәдрин бүтл», «Yгин саң», «Дорҗ җодв». Зая-Пандитан сурһульчнр болн шевнр бас олн дегтрмүд хальмг келнд орчулсмн «Бурхна арвн хойр зокал», «Нәәмн миңһн шүлүктүн хураңһу».

Зая-Пандита хальмг улсин бахмҗнь мѳн. Энүнә дүриг хальмг зурачнр болн скульптормуд эврәннь үүдәврмүдтән нәрн кевәр үзүлсмн. Эннь Г. Рокчинскийин «Молодой Зая-Пандита», «Послушник», В. Васькина «Зая-Пандита», О. Кикеевин «Ойрато-калмыцкая вольница», Д. Мошулдаевин «Разговор с белым верблюдом», Е. Баинхараевин «Зая-Пандита» гидг модар кесн скульптур, В. Дорджиевин ясар кесн скульптур «Зая-Пандита», С. Ботиевин «Размышление» гидг скульптур, Е. Хахулина кесн күрд болн нань чигн зургуд болн скульптур үүдәсмн.

Зая-Пандитан тускар хальмг шүлгчнр, бичәчнр Бембин Тимофей, Эльдшә Эрднь, Тѳвкнин Эрнест, Ханина Римма, Манҗин Олег, Скакунов Алексей, Соловьев Александр болн нань чигн шүлгчнр поэмс, шүлгүд бичсмн. Билгтә үүлдәчд нерәдәд тәвгдсн бумблв Элстин тавдгч микрорайонд дүӊгәҗәнә. Хальмгин этносойлын гимназь Зая-Пандитан нериг зүүҗәнә.

«Тодо бичг» – хальмг улсин мѳӊк зѳѳр: электронн дегтрин һәәхүл

Смотреть PDF-файл:
09:33
1.26K
Нет комментариев. Ваш будет первым!
Мы используем cookie. Это позволяет нам анализировать взаимодействие посетителей с сайтом и делать его лучше.
Продолжая пользоваться сайтом, вы соглашаетесь с использованием файлов cookie.